Menu
Veel muziek is opgeschreven in notenschrift. En notenschrift is net als elk ander schrift een partij afspraken over hoe we muziek zodanig noteren, dat jijzelf of een ander die ook zo kan uitvoeren. Een grafische partituur is een variant die hetzelfde doel dient, maar dan zonder de vaste afspraken van het traditionele notenschrift. Deze vrijere notatiewijze is voor en door kinderen op elk niveau toe te passen, van heel eenvoudig tot ingewikkeld.
Een eenvoudige partituur met gekleurde vakjes of stippen helpt al om ritme en toonhoogte op te schrijven. Dat is bijvoorbeeld goed te gebruiken in combinatie met instrumenten voorzien van kleurcodes zoals de Fluitenkist van Orgelkids, de MeloPipes of de Boomwackers.
Een voorbeeld van een ingewikkelde grafische partituur is het stuk Treatise van Cornelius Cardew (1936-1981). Hij schreef het stuk tussen 1963 en 1967, bestaande uit 193 pagina’s met symbolen, abstracte vormen, getallen en figuren. Hij bedacht een eigen muzieknotatie en gaf daarbij geen instructies voor de uitvoering. De uitvoerende mag volgens het bijbehorende handboek zelf regels voor de interpretaties van de symbolen bedenken en vastleggen. De partituur lijkt op zichzelf al een beeldend kunstwerk. Zie 2 voorbeeldpagina’s hiernaast of beluister een uitvoering.
Niet alleen werk wat bedoeld is als muzieknotatie is geschikt, ook andere beeldende kunst (zoals abstracte grafische werken) lenen zich goed voor een muzikale interpretatie. Kijk bijvoorbeeld eens naar werk van Kandinsky en andere kunstenaars van het Bauhaus.
Kinderen zelf vrije grafische notaties laten maken is mogelijk op alle leeftijden. Kinderen kunnen al snel (abstracte) tekeningen maken, die vervolgens door de organist kunnen worden omgezet in klinkende muziek.
W. Kandinsky, Thirty (1937)
De activiteiten kunnen in verschillende lessen worden uitgewerkt of in een samenhangende reeks, bijvoorbeeld in een projectweek. De reeks dient verschillende doelen.
De volgorde is variabel. Zo kun je eerst kijken naar kunst en grafische notatievormen en daarna kinderen zelf laten tekenen. Maar andersom kan ook.
• Lezen: de leerlingen maken kennis met notatievormen van muziek.
• Noteren: de leerlingen verkennen hoe zij zelf verschillende notatievormen van muziek kunnen gebruiken om hun ideeën vast te leggen.
• Interpreteren: de leerlingen maken kennis met de interpretatie van beeldende/grafische kunst in muziek.
Dit onderwerp leent zich voor een langere reeks lessen. Of voor een intensieve korte periode, bijvoorbeeld tijdens een projectweek.