Het orgel is een oud instrument. Door de eeuwen heen is er veel aan veranderd, vooral aan de klanken en de speeltechnieken. Bepaalde registers waren in de mode in een bepaalde tijd. De wensen aan de orgelbouwers volgden de muzikale mode op de voet. Zo heeft een orgel uit de romantiek andere mogelijkheden dan een orgel uit de barok. Dat heeft tot gevolg dat niet alle muziek voor orgel zomaar op elk orgel goed gespeeld kan worden. Neem kinderen mee op avontuur door deze ontwikkelingen en presenteer het orgel als tijdmachine. Het orgel dat je ter beschikking hebt is uiteraard wel van invloed op de mogelijkheden die je hebt.
Suggesties voor activiteiten
Om kinderen actief te laten luisteren naar het orgel zijn er talloze mogelijkheden. Werkvormen kunnen geschikt gemaakt worden voor elke leeftijdsgroep.
Herkennen van instrumenten
Nodig kinderen uit bij de speeltafel, zodat ze kunnen zien wat er gebeurt. Speel een eenvoudig melodietje met telkens een ander register. Kies enkele registers die een instrument nabootsen: trompet, fluit, viool, fagot, vox humana, etc.
Speel daarna enkele korte stukjes en vraag welke instrumenten de kinderen herkend hebben. Varieer in moeilijkheidsgraad per leeftijdsgroep.
Orgel memory
Dit is een vervolg na herkennen. Laat de kinderen nu luisteren zonder te zien wat de organist doet. Welk register hoorde je in dit stukje? Gebruik ook meer registers na elkaar of zelfs combinaties.
- Opschrijven, of met kaartjes (beeld of tekst) de volgorde laten leggen.
- In spelvorm, met teams.
Orgel Bingo
Op een Bingo-kaart staan vakjes met verschillende woorden (registernamen) of afbeeldingen (instrumenten). Kies het aantal vakjes, bijv. 5 of 9, afhankelijk van de gewenste moeilijkheidsgraad. Geef alle kinderen dezelfde kaart.
Speel een aantal stukjes muziek en laat leerlingen aankruisen als ze iets hebben herkend. Wie alle vakjes heeft roept Bingo. De organist bereidt zich uiteraard voor en bepaalt dus het moment waarop de Bingo ‘valt’.
Een variant: niet met registers of instrumentennamen, maar met componisten of tijdvakken.
Gedicht of verhaal verklanken
Vraag de kinderen om vooraf een verhaal of een gedicht te schrijven (bijvoorbeeld als onderwerp van een ander schoolvak). Het verhaal moet drie scènes hebben met elk een verschillende sfeer. Besteed aandacht aan contrasten en tegenstellingen in de klank.
Bespreek met de kinderen bij het orgel welk register past bij welke sfeer. Daarna samen uitvoeren. Het kind leest het verhaal en de organist speelt met hulp van een ander kind voor de registratie.
Stomme film
Voor oudere kinderen is de ‘stomme film’ (zonder geluid) een interessant onderwerp. Neem ze mee in de tijd waarin het orgel zorgde voor de geluidseffecten bij de beelden.
- Laat de kinderen zelf bij een kort fragment uit een oude film bedenken welke registers en speelstijl uitdrukking geven aan wat er in de film gebeurt. Voor het daarna uit en bespreek het resultaat.
- Kinderen kunnen eventueel zelf een kort filmpje maken zonder geluid. Daarbij moeten ze de juiste aanwijzingen geven aan de organist om het gewenste klankbeeld erbij te krijgen.
Dansen
Ook dansen hebben zich ontwikkeld in de tijd. Besteed aandacht aan verschillende dansen tijdens een les bewegen op muziek.
- Speel muziekfragmenten passend bij verschillende tijdvakken en laat de kinderen in dans uitbeelden bij welke tijd het hoort.
- Voor gevorderde luisteraars/dansers: speel op het orgel delen uit een suite waarin verschillende dansen voorkomen en laat die uitvoeren.